“Jeśli nie podoba ci się aktualna pogoda, to zaczekaj pięć minut – na pewno się ona zmieni.”. Tym znanym na Islandii żartem często opisuje się klimat tego kraju. Pogoda na Islandii zmienia się tak dynamicznie, że jednego dnia można doświadczyć wszystkich pór roku. Dlaczego tak jest? Jak przygotować się na wycieczkę? I jak sobie z nią radzą Islandczycy? O tym w poniższym tekście!
Czynniki klimatotwórcze na Islandii
Szerokość geograficzna – Islandia położona jest na Północnym Atlantyku, przez wyspę Grímsey przebiega koło podbiegunowe, a od Grenlandii dzieli ją zaledwie 290 km. Klimat panujący na Islandii to subpolarny na północy oraz umiarkowany chłodny typu morskiego na południu kraju.
Latem słońce świeci niemal całą dobę, a zimą raptem trzy, cztery godziny. Najjaśniejszym miesiącem jest czerwiec (słońce świeci 23:28:47 w Akureyri i 21:08:20 w Reykjavíku), a najciemniejszym styczeń (słońce świeci 3:03:32 w Akureyri i 4:07:14 w Reykjavíku). Słońce w tej części świata świeci niżej, dlatego jest chłodniej. Świetnie tę zależność wytłumaczył Damian Dąbrowski, w tym poście, który jest autorem poniższej ilustracji.
Prądy morskie – Islandia położona jest pomiędzy ciepłymi a zimnymi prądami morskimi, które mają olbrzymi wpływ na klimat kraju. Ciepłe podnoszą temperaturę powietrza obszarów wzdłuż których płyną i tym samym zwiększają wilgotność powietrza, parowania, co w konsekwencji przynosi duże opady deszczu. Natomiast zimne odpowiedzialne są za obniżenie temperatury, parowania i wilgotności.
Klimat Islandii łagodzi ciepły Prąd Irmingera, który opływa południowe i zachodnie wybrzeża kraju, a zimny Prąd Wschodniogrenlandzki oblewa zachodnie wybrzeża i tym samym go ochładza. Dodatkowo odgałęzia się on na zimny Prąd Wschodnioislandzki, który oblewa północne i wschodnie wybrzeża wyspy.
Masy powietrza – Islandia jest miejscem, gdzie ciepłe i zimne masy powietrza się spotykają. Tworzą się cyklony, czyli niże baryczne, a prawie cały czas, nieopodal Islandii, występuje Niż Islandzki, który nasila się zimą. Cyklony powodują spadek ciśnienia i zmianę parametrów pogodowych (temperatury, zachmurzenia). Są one także odpowiedzialne za gwałtowne zmiany pogody – porywiste wiatry (nawet 226 km/h!) i ulewne deszcze. Idealnymi materiałami obrazującymi porywisty klimat Islandii są poniższe filmiki:
Lód morski – który dociera do wybrzeży Islandii późną zimą, również ma wpływ na klimat kraju, ponieważ zasila on Prąd Wschodniogrenlandzki, który – jak już wcześniej zostało wspomniane – ochładza północne i zachodnie wybrzeża kraju.
Ukształtowanie powierzchni – Islandia jest krajem górzystym i ma to duży wpływ na klimat kraju. Góry stanowią barierę dla morskich mas powietrza, które nie docierają do interioru, a także oddziałują na poziom zachmurzenia i opadów deszczu. Na kierunki wiatrów również mają wpływ fiordy i miejscowe warunki. Klimat determinuje też pokrycie terenu, czyli m.in. lodowce na Islandii.
Składniki pogodowe
Temperatura – średnia roczna temperatura waha się pomiędzy 2.0°C – 5.7°C na nizinach, lekko powyżej 5.0°C na południowych wybrzeżach wyspy, 4.0°C – 5.0°C w pozostałych południowych częściach kraju, a na północy i w pozostałych częściach kraju jest to około 2°C – 4°C. Oczywiście na obszarach górskich temperatura jest niższa. Różnica pomiędzy średnią temperaturą najcieplejszego i najchłodniejszego miesiąca jest raczej niewielka, szczególnie na wybrzeżach.
Lipiec to najcieplejszy miesiąc na Islandii z wykluczeniem jej północnej części, gdzie odrobinę cieplej jest w sierpniu. Natomiast luty jest najzimniejszym miesiącem w kraju, chociaż w południowo-zachodniej części kraju jest to styczeń.
Płw. Reykjanes zimą – brak śniegu! Luty 2017.
W styczniu w kilku miejscach na Islandii temperatura utrzymuje się powyżej 0°C (Półwysep Reykjanes, część południowego i wschodniego wybrzeża) i nieco ponad 1°C na Vestmannaeyjar. Z kolei w zachodniej części kraju i na północnych wybrzeżach temperatura oscyluje wokół 0°C i -1°C, na fiordach spada do -2°C, a w głębi kraju do -8°C. Natomiast w lipcu temperatura utrzymuje się powyżej 10°C na nizinach, Półwyspie Snæfellsnes i jego okolicach, a powyżej 11°C w Reykjavíku i okolicach Borgarnes oraz południowo-zachodnich częściach kraju. Na Fiordach Zachodnich i północy kraju jest to 8-10°C, a na obszarach górskich 6-9°C.
Najwyższa zanotowana temperatura na Islandii to 30.5°C w miejscowości Teigarhorn (czerwiec, 1939), a najniższa to -37.9°C w Grímsstaðir (styczeń 1918). W Reykjavíku (1931 – 1960) najwyższą temperaturą było 23.4°C, a najniższą -17.1°C. Analogicznie w Akureyri było 28.6°C i -22.1°C.
Sierpień 2018.
Opady deszczu – największe opady mają miejsce na południowym wschodzie kraju (4,000 mm na pokrywach lodowych lodowców Vatnajökull i Mýrdalsjökull). Na południowym zachodzie i zachodzie Islandii odnotowuje się następujące wartości: 1,000 – 1,600 mm na wybrzeżach i 700 – 1,000 mm w głąb kraju. Natomiast na północy i północnym wschodzie to 400 – 600 mm.
Jesień i wczesna zima to okres największych opadów deszczu na Islandii, a najbardziej ulewnym miesiącem jest październik. Wyjątkiem jest północno-wschodnia część kraju, gdzie największe opady mają miejsce w lipcu i sierpniu. Maj oraz czerwiec to najbardziej suche miesiące w roku.
Czerwiec 2018.
Śnieg – na północy kraju śnieg pada przez większość zimy, a stała pokrywa śnieżna potrafi zalegać kilka tygodni, a nawet miesięcy. Często na Islandii mamy do czynienia z odwilżami, którym, szczególnie na południu, towarzyszą ulewne deszcze. Nieraz też trudno jest rozgraniczyć opad śniegu od deszczu, ponieważ bardzo często jest on mieszany.
Pierwszy śnieg pojawia się we wrześniu na północy i październiku na południu oraz zachodzie kraju. Topnieje on w maju i czerwcu. W Reykjavíku mamy stosunkowo mało opadu śnieżnego.
Zima na obrzeżach Reykjaviku. Październik 2016.
Wiatr – porywiste wiatry spotykane są najczęściej na południowych wybrzeżach Islandii oraz na obszarach górskich. Prędkość wiatrów na Islandii jest bardzo wysoka, szczególnie na wybrzeżach i podczas zimy, kiedy mamy do czynienia ze zwiększoną intensywnością cyklonów.
Wilgotność powietrza – wilgotność powietrza jest stosunkowo wysoka i najwyższa jest w lipcu, a najniższa w grudniu i styczniu.
Zachmurzenie – podobnie, jak w przypadku wilgotności powietrza, zachmurzenie na Islandii również jest wysokie. Na zachodzie i północy kraju stan pokrycia nieba przez chmury jest najwyższy od sierpnia do grudnia, a na wschodzie i południu od lipca do września. Najpogodniejsze niebo występuje w styczniu oraz lutym na południu i maju oraz czerwcu na północy. Największe zachmurzenie spotykane jest na północnym zachodzie kraju. Miesięcznie liczba dni zachmurzonych jest w granicy 15 – 23 (głównie na wybrzeżach), jednak w niektórych miesiącach 9 – 12. Natomiast dni bez chmur na niebie jest niestety niewiele. W niektórych miesiącach jest ich tylko 3 – 4 dni.
Widoczność – widoczność na Islandii, kiedy pogoda sprzyja jest bardzo dobra, bo nawet na 200 km. Jednak południowe i południowo-wschodnie wiatry przynoszą pyły przemysłowe z Wysp Brytyjskich i w miejscach, w których się osadzają widoczność wyraźnie spada. Spadek widoczności powodują oczywiście opady deszczu i śniegu oraz mgły. W zimie widoczność spada często do 10 km, a nawet poniżej 5 km. Z najgorszą widocznością mamy do czynienia w okolicach Akureyri (z powodu śnieżyc).
Mgły – na północnym wschodzie i wschodzie kraju ilość dni w roku z mgłami to około 40 – 60, co związane jest z zimnym Wschodnioislandzkim Prądem oblewającym te części Islandii. W pozostałych regionach jest to pomiędzy 5 a 17 dniami i mgły najczęściej pojawiają się latem.
Opadająca mgła na Płw. Snæfellsnes. Sierpień 2017.
Pogoda na Islandii w praktyce: jak przygotować się do wyjazdu?
Często dostajemy pytania o pogodę na Islandii. Pytacie nas, czego się spodziewać w maju, lipcu, wrześniu, styczniu itd. Na to nie da się dokładnie odpowiedzieć, ponieważ pogoda na Islandii jest wyjątkowo zmienna i trudno ją przewidzieć.
Przykładem może być nasza podróż z Reykjavíku do Akureyri, którą odbyliśmy w lipcu 2017. Jednego dnia doświadczyliśmy wszystkich możliwych pór roku. Gorącego słońca świecącego na bezchmurnym niebie, porywistego i zimnego wiatru, mgły, gradu i śniegodeszczu. Przydał się zarówno krótki rękawek, jak i ciepła, zimowa kurtka.
Zimą w Reykjavíku temperatura może spaść do -10°C albo wzrosnąć do +10°C, a latem dobić nawet do 25°C lub spaść do 6°C. I takie wahania temperatury mogą wydarzyć się jednego dnia.
Czerwiec 2018.
Dlatego zawsze należy być przygotowanym na wszystko i oprócz tego, że na zmienną temperaturę, również (jak nie przede wszystkim!) na porywisty wiatr, który potrafi wyrwać samochodowe drzwi, deszcz, przed którym nie uchroni żadna parasolka oraz zachmurzone niebo. A kiedy wiatr zamilknie, deszcz ustąpi i wyjdzie słońce, to będzie to dla was bardzo miła niespodzianka.
Lata są chłodne, chociaż nam też zdarza się chodzić w krótkim rękawku i krótkich spodenkach, i uwierzcie nam, można tu się nieźle opalić! Zimy natomiast są dosyć łagodne i na pewno nie tak mroźne, jak w Rosji, Norwegii, USA czy krajach nadbałtyckich. Chociaż kiedy spadnie śnieg, często drogi poza Reykjavíkiem są zamknięte i nawet tak bliskie stolicy atrakcje, jak Golden Circle czy południowe wodospady stają się nieosiągalne.
Niezależnie od pory roku zawsze miejcie przy sobie czapkę, rękawiczki, szalik, ciepłe skarpety, nieprzemakalne buty z dobrą podeszwą, a także kurtkę (najlepiej dwie – grubszą i cieńszą) oraz spodnie przeciwdeszczowe i przeciwwiatrowe. Bardzo dobrze sprawdza się bielizna termoaktywna i najlepszej jakości ubrania sportowe. Na Islandii przydają się również ciemne okulary (słońce potrafi oślepiać nawet zimą i zza chmur!) oraz strój kąpielowy (liczne gorące źródła). Oczywiście możecie spakować też lżejsze ubrania, lekkie buty i cienki polar, bo może wam się trafić wyjątkowo piękna i wręcz gorąca pogoda! A poniższe zdjęcia najlepiej obrazują zmienną pogodę na Islandii.
Lato na Islandii. Sierpień 2017.
Ludzie na Islandii już dawno przestali się przejmować pogodą i według nich nie ma złej, tylko złe ubranie. Aby dobrze się żyło w tym klimacie, trzeba go po prostu zaakceptować i zaopatrzyć się w dobrą odzież. My, mieszkając w stolicy, przez większą część roku mamy na sobie jeansy, cieplejszą bluzę i lekkie buty sportowe. Oczywiście zawsze pod ręką mamy cieńszą bądź grubszą kurtkę.
Kiedy przychodzi okres największych sztormów, bardzo często można zobaczyć Islandczyków noszących wielkie kombinezony (chociaż w Reykjavíku nie jest to aż tak popularne). Zimą często nosi się grubą, wielowarstwową kurtkę (kurtki na islandzką pogodę potrafią kosztować 5 000 zł!) oraz ochraniające spodnie. Jednak z tego, co zaobserwowaliśmy, niektórym Islandczykom wcale nie jest jakoś wyjątkowo źle w tym klimacie. Nieraz można zobaczyć na ulicach osoby, które mają na sobie klapeczki i T-shirt, kiedy pogoda nie zachęca do wyjścia z domu. Często ubierają się lekko — nieadekwatnie do pogody — dziewczyny wychodzą z mokrymi włosami, a chłopcy noszą się w cienkich dresach.
Ładną pogodę bardzo się na Islandii docenia i wszyscy ten piękny czas spędzają poza domem, z rodziną i aktywnie. Czasami zdarza się tak, że szef zwalnia wcześniej pracowników do domu, by ci mogli się nią nacieszyć. Natomiast niedobór ciepła leczą częstymi wyjazdami do Hiszpanii albo Tajlandii – są to najpopularniejsze kierunki wakacyjne – czyli po prostu do ciepłych krajów, ale też nierzadko odwiedzają solaria.
Islandia jest miejscem, gdzie miesza się zimno i ciepło. Nieustannie pojawiają się cyklony, które przynoszą o huraganowej sile wiatry i ulewne deszcze. Śnieżyce też się zdarzają i wówczas drogi stają się nieprzejezdne. Turyści czasami rozczarowują się Islandią – przez pogodę. Ale zdarza się też, że nie uda im się poznać jej ciemnej strony i nie wierzą, że może być tak źle, jak słyszą z opowieści innych. Tylko tej pogody nie da się przewidzieć.