Przykład chimery z głową psią w narożu wieży kościoła św. Józefa przy Rynku Podgórskim.
[WPIS GOŚCINNY – ANNA LIBERA]
Apotrópaios (z gr.) odwracający nieszczęście, chroniący przed złem.
Taką role pełniły istoty mieszane przybierające kształty smoków, chimer, maszkar.
GDZIE JE ZAMIESZCZANO?
Umieszczano je na głowicach kolumn, na zwornikach, w portalach (tympanonach), nadprożach, a także na świecznikach i rękopiśmiennych księgach (zdobiono nimi inicjały). Zgodnie z symboliką budowli kościelnych, wizerunki złych mocy zamieszczano od północnej i zachodniej strony.
W JAKIM CELU?
Stworzenie było tym sposobem ujarzmiane, a jego wyobrażenie w rzeźbie zyskiwało znaczenie magiczne, apotropaiczne. Czym groźniejszy był wizerunek, tym większą moc przypisywano stworzeniu. Rzeźby na domach uznawano za ich godła, na świątyniach były ozdobą. Warto wiedzieć, że pełniły też funkcję rzygaczy, gargulców, inaczej plwaczy i odprowadzały wodę deszczową z rynien.
Ażurowy gotycki Ogrójec przy kościele św. Barbary.
Smok wspornik w Ogrójcu przy kościele św. Barbary.
KTO JE PROJEKTOWAŁ?
Wśród projektantów budynków i rzeźbiarzy apotropaicznych rzeźb kamiennych znajdują się m.in.: krąg warsztatu Wita Stwosza, Santi Gucci, Jan Zawiejski, Zygmunt Gawlik, Franciszek Mączyński, Henryk Kunzeka, Piotr Cekiera, Józef Sare, Gabriel Niewiadomski, Stanisław Wójcik, Jan Tombiński, Jan Rzymkowski.
POZNAJMY GO LEPIEJ
Teodor Talowski (1857-1910) jeden z najoryginalniejszych architektów XIX wieku w Polsce. Na przełomie XIX i XX wieku był reanimatorem zamieszczania apotropaicznych stworzeń w projektowanych przez siebie budynkach. W Krakowie wzniósł ich aż 16, a wśród nich znalazły się: Szpital Zakonu Bonifratrów św. Jana Grandego oraz kamienica „Pod Pająkiem”, gdzie można obserwować charakterystyczne elewacje wykonane z surowej cegły i pojawiające się na fasadach sentencje.
Kamienica “Pod Pająkiem” przy Karmelickiej 35.
Smok na fasadzie kamienicy “Pod Pająkiem”.
Z CZEGO JE WYKONANO?
Większość rzeźb na szlaku wykonano z wapienia pińczowskiego. Skała ta jest lekka, zwięzła, porowata, o zabarwieniu białym lub bladokremowym. W rzeźbie ceniona za własności techniczne i wysoką odporność opierającą się niszczącemu działaniu czynników atmosferycznych. Obróbki dokonać można świeżo po wydobyciu ze złoża, nim wapienie wyschną i utracą naturalną wilgoć. Innymi użytymi surowcami kamiennymi są dolomit diploporowy i wapień górnojurajski.
Dwie spośród chimer zdobiących kościół św. Józefa przy Rynku Podgórskim.
Chimera na słupie ogrodzenia Muzeum Czapskich.
Portal bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego zawierający rzeźby apotropaiczne.
Smok w ościeżnicy portalu kościoła Świętej Trójcy.
SZLAK
Kościół Najświętszego Serca Jezusowego – jaszczury w portalu- Teatr Słowackiego – maszkarony na attyce
- Była podstacja elektrowni miejskiej – chimera na dachu
- Kamienica przy Batorego 11 – smoki i syrena
- Kamienica „Pod Pająkiem” – smok na fasadzie
- Kamienica przy Lea 17 – smoki na portalu
- Byłe Seminarium Śląskie – istoty mieszane na portalu
- Muzeum Czapskich – chimera na słupie ogrodzenia
- Collegium Physicum – smok w narożu portalu
- Wieża Ratuszowa – głowy ludzkie w narożnikach
- Sukiennice – maszkarony na attyce
- Kamienica Nagocińska – smoki w portalu
- Kościół św. Barbary – delfiny w epitafium,
smok wspornik żebra sklepienia Ogrojca - Kamienica „Pod Jaszczury” – jaszczury w kluczu portalu
Kamienica Bonerów – maszkarony na attyce - Kościół Świętej Trójcy – smoki w ościeżnicy portalu
- Kościół św. Józefa – chimery w narożach dwóch wież
- Szpital Zakonu Bonifratrów św. Jana Grandego – gryfy
Jeżeli spodobał Ci się gościnny wpis Ani to nie zapomnij dać nam (i jej) o tym znać! :) Wystarczy, że pozostawisz komentarz lub serduszko! Ania walczy o nagrodę!
Kontakt z Anią: Facebook
20 komentarzy
Kraków dobry jest na każdą pogodę i widzę, że nie tylko mnie przyciągnął po dłuższej przerwie 😉
No my jeszcze biletów nie kupiliśmy, ale mamy nadzieję, że szybko odwiedzimy Kraków, a Ania nas oprowadzi i poznamy nasze rodzinne miasto na nowo :).
Takie wycieczki są chyba najlepsze, bo często żyjąc w jakimś mieście nie odkrywamy w nim wszystkiego 🙂
Joanna Golińska Tak, to prawda! Moja Mama mówi mi, że za każdym razem, kiedy oprowadza Japończyków po Krakowie, na nowo odkrywa nasze miasto, a w zasadzie dzięki turystom się nim jeszcze bardziej zachwyciła :).
Wow ekstra! Trzeba się przejść bo normalnie nie zwraca się uwagi na takie szczegóły.
Tak na Kraków nigdy nie patrzyłam 🙂
Ładne! Szczerze mówiąc nie zwracałem na nie w Krakowie uwagi 🙂
Coś nowego dla mnie na kolejny wypad do Krakowa, dzięki!
Teraz to na pewno będę uważniej patrzeć i chodzić z podniesioną głową! 😉 Paryż mi to przypomina!
aaaale super temat! Lecę na bloga
Piękne zdjęcia i rzetelnie opracowana trasa – działają zachęcająco 😀
<3
lubię takie nieoczywiste szlaki zwiedzania miasta. ciekawy pomysł 🙂
Uwielbiam takie detale! W Poznaniu też tego trochę jest, szczególnie na starym mieście, ale niestety coraz mniej.
Przeczytałam z przyjemnością. Zawsze jest mi miło, gdy mogę się dowiedzieć czegoś nowego o moim mieście lub przypomnieć coś, co kiedyś wiedziałam gdy byłam przewodnikiem po Krakowie. Niestety od 18 lat mnie tam nie ma i czasami tęsknie
Najlepszy wpis jaki ostatnio czytałem. Więcej takich. Niestety cześć zdjęć mi się nie ładuje.
To Wy też z Krakowa? 🙂
Taaaaak 🙂
Fajnie, inaczej :).
No cóż, zawsze można się dowiedzieć czegoś nowego, nawet jesli architektura to nie mój konik 😉
Super wpis Ania! <3